door Jacques Collin
Een van de laatste financiële vernieuwingen zijn de steeds populairder wordende Trackers of ETF’s (Exchange Tradable Fund). Desondanks is het toch verbazend hoe weinig beleggers werkelijk op de hoogte zijn van de kenmerken van dit product en het leek daarom wel nuttig hiermede enige informatie te verstrekken, vooral dan voor diegenen die niet over een PC zouden beschikken.
Algemeen gesteld zijn trackers beleggingsfondsen die, analoog aan indexfondsen, getrouw de weerspiegeling zijn van een onderliggende beursindex, een aandelenmandje, de obligatiemarkt en/of al dan niet geschoeid zijn op geografische of sectorale leest. Maar, in tegenstelling tot de gewone indexfondsen, waarvoor de orders wel gedurende de openingsuren kunnen worden doorgegeven, maar slechts zullen worden verhandeld aan de prijzen van de onderliggende aandelen op het einde van de dag, zijn ETF’s permanent op de beurs te verhandelen, hebben ze soepelere beleggingssregels, zijn daardoor eenvoudiger en gebruiksvriendelijker en koppelen de eenvoud van een aandeel aan de risicospreiding van een beleggingsfonds. Beide soorten fondsen hebben wel tot doel de beleggers toe te laten om op een gediversifieerde manier te beleggen binnen een geografisch gebied of een bepaalde sector, zelfs wereldwijd… alleen blijken de trackers veel prijsgunstiger te zijn.
De eerste ETF zag het licht in 1993 in de VS met SPY die de evolutie van de S&P 500 volgde, maar de werkelijke start begon in 1999 met bvb. QQQQ die de Nasdaq 100 weerspiegelde. In april 2000 zien de eerste Europese trackers het licht op de beurzen van Londen en Frankfurt. In 2001 verschijnen ze op de CAC 40 en de AEX 25 en in sep 2002 op de BEL 20. De eerste ETF’s op een vastgoedindex, op de Aziatische index, op de zuidamerikaanse index, op commodities (ook goud!) en op de Russische markt zien we respectievelijk verschijnen in dec 2004, feb 2005, nov 2005, feb 2006 en juni 2006. In juni 2007 waren niet minder dan 916 ETF’s werldwijd genoteerd (428 USA-303 Europa en 167 Euronext) en sindsdien komen er alsmaar meer bij.
De meer actuele ETF’s blinken uit door in te spelen op allerlei trends of het volgen van allerhande strategieën zoals combinatie met optionele-of hefboomstrategieën of nog gebaseerd op fundamentele analysecriteria zoals bvb. Rendement, verkoopcijfers, geldflux, uitgekeerde dividenden, boekwaarde enz. Voor de toekomst voorspelt men een steeds maar groeiende variëteit. De mogelijkheden lijken onbeperkt. Er bestaan zelfs zogenaamde ‘short of inverse trackers’ die stijgen wanneer de onderliggende waarde daalt en dus interessant zijn om in te spelen op dalende koersen, alsook trackers die in overeenstemming zijn met de sharia en blijkbaar specifiek een moslim-publiek aanspreken !
Thans is meer dan 50% van het mondiale aanbod te vinden op de markten van NYSE Euronext, de holding die de NYSE Groep en Euronext omvat en worden er dagelijks voor miljoenen euro op verhandeld. Wat een verschil met de beperkte belangstelling die slechts enkele institutionelen in het begin aan deze beleggingsinstrumenten toekenden! Het kan dus niet ontkend dat dit beleggingsinstrument een echte hype aan het worden is, hetgeen niet verwonderlijk is vermits men immers met één tracker een goede en gespreide portefeuille kan opbouwen zonder verplicht te zijn om, voor het bereiken van een zelfde resultaat, in alle onderliggende bedrijven te moeten investeren. Bij banken en verzekeraars zijn ze echter nog steeds niet zo gegeerd omdat er niet zo veel mee te verdienen valt als met gewone beleggingsfondsen. Maar bij de modale belegger worden ze steeds meer en meer een ‘hot item’.
Maar wat zijn nu de grote voordelen van deze producten en waarom zijn ze zo populair? Daarvoor zijn er een aantal gegronde redenen, waarvan we er hier kort enkele bespreken:.
Dit houdt in dat trackers, via de normale effectenrekening, gemakkelijk gekocht en verkocht kunnen worden op de beurs. Dat ze op elk moment kunnen verhandeld worden is zeker een voordeel over de traditionele open-end beleggingsfondsen waarvan de juiste prijs nooit exact gekend is op het tijdstip van de orderplaatsing. Bij ETF’s daarentegen weet men altijd haarfijn welke de prijs is, wordt men in de mogelijkheid gesteld om snel te reageren op grote marktvariaties en kan men, zoals bij gewonen aandelen, verschillende soorten beurorders plaatsen zoals ‘beste limiet’,’gelimiteerd aan’,’marktorder’ of ‘stoporder’. Bovendien is gewoonlijk de spread vraag-aanbod kleiner bij de tracker dan bij de onderliggende index.
Zoals reeds gezegd bestond er in 1993 slechts één ETF, namelijk de S&P Depositary Receipt (AMEX:SPY) en het dagvolume was minder dan 100.000. Thans worden er tientallen miljoenen aandelen per dag verhandeld.
Vermits de ETF’s indexfondsen zijn, ligt hun beheerskost begrijpelijkerwijze ook lager dan bij de standaard beleggingsfondsen. Dit is begrijpelijk, want terwijl gewone beleggingsfondsen vaak gerund worden door een bataljon professionele beheerders die proberen de markt te timen, worden ETF’s eenvoudigweg en hoofdzakelijk computergestuurd. Dat is niet onbelangrijk want, voor investeerders in actieve beleggingsfondsen, waarvan de fondsbeheerders vaak continu bezig zijn met ‘het- transactiekosten- veroorzakend’ kopen en verkopen van aandelen, bepalen de kosten in hoge mate het rendement
Buiten de normale aandelenkosten en de minimale beheerskosten zijn er bij ETF’s geen in-of uitstapkosten. Bovendien laten ze de belegger toe een eigen wel-gediversifieerde portefeuille samen te stellen zonder de soms belangrijke kosten en restricties eigen aan de gewone beleggingsfondsen. Deze diversificatie of spreiding biedt uiteraard wel geen bescherming tegen een algemene marktdaling, maar wel tegen een sterke daling van individuele aandelen of industrieën. Daardoor zijn ze bijzonder betrouwbaar. Vooral als men weet dat, niet enkel in de afgelopen 50 jaar 80% van alle beleggingsfondsen de marktindex niet hebben kunnen verslaan (over het algemeen niet omdat slechte aandelen werden uitgekozen, maar voornamelijk door de kosten die de belegger aangerekend werden) maar tevens dat in de VS bij het verhandelen van miljarden dollars ETF’s gedurende de laatste tien jaren, geen enkele belegger ooit geld heeft verloren door eventuele frauduleuse ETF’s.
Dit kan vooral de actievere belegger alleen maar bekoren. Zowel op europees niveau als op internationaal niveau worden alle denkbare sectoren bestreken Mede daarom moest op NextTrack, het onderdeel van Euronext Brussel dat is voorbehouden voor de notering van Trackers, een classificatie in verschillende productgroepen worden ingevoerd. Men onderscheidt aldus trackers die zich richten op verschillende segmenten zoals marktindices, sectoriële indices, strategie-indices, grondstoffen- indices en active ETF’s. De eerste groep wordt dan nog gemakkelijkheidshalve onderverdeeld in een zevental verschillende geografische zones, waaronder uiteraard ook de snelgroeiende landen. In de tweede groep vindt men onder meer de trackers op vastgoed- en obligatieindices. Tot de actieve ETF’s tenslotte behoren de trackers met hefboomeffect, met omgekeerd effect en met bescherming of garantieniveau.
Dit is iets dat maar weinig beleggers weten, maar bijzonder nuttig kan zijn wanneer men van oordeel is dat ze overgewaardeerd zijn. Dit kan men op elk ogenblik en aan de gangbare prijs. hetgeen niet steeds het geval is voor gewone aandelen.
Dit is mogelijk door de lage beheerskosten gezien het om een passief en goedkoop beheer gaat en er een speciale procedure voor koop/verkoop van toepassing is. De kosten, die men voor deze fondsen de ‘expense ratio’ noemt, variëren gewoonlijk, en in functie van de gekozen referentiemarkt, tussen de 0,10 % en de 0,85%, hetgeen dus bepaald niet duur is en in elk geval fors lager dan de 1 tot 2 % van normale beleggingsfondsen. ETF’s met een hogere expense ratio zijn best te vermijden. Hierbovenop moet men dan wel de normale aankoopkosten, eventuele plaatsingsprovisies en uiteraard de beurstaksen tellen die analoog zijn aan die voor aandelen. Belangrijk is dat er geen instap- of uitstapkosten zijn aan verbonden. Men kan dus stellen dat, alhoewel men in een hele index investeert, met slechts voor één aandeel de beurskost betaalt. Wat zou de totale kost wel zijn moest men alle aandelen uit de gevolgde index moeten kopen of verkopen ?…En tot slot nog deze hint: Luxemburg en Ierland heffen geen taksen op de dividenden….
Omwille van de verhandelbaarheid wordt de theoretische prijs van een tracker uitgedrukt als een breuk (bijvoorbeeld 1/10, 1/100) van de de gevolgde indexstand, waarvan de theoretische intrinsieke waarde(de NAV of Net Asset Value) een weergave is van die der samenstellende aandelen, rekening houdend met uitgekeerde dividenden en beheerskosten. De waarde hiervan wordt dagelijks gepubliceerd.(Daarnaast bestaat er ook een Indicatieve NAV die om de 15 sec wordt geactualiseerd).
De tracker-koers zal echter gewoonlijk niet exact die berekende waarde bedragen omdat ze, zoals bij de aandelen, afhankelijk is van vraag en aanbod. Maar er werd wel een systeem ingevoerd om te voorkomen dat de koers te sterk zou schommelen ten opzichte van de corresponderende NAV-waarde. Dit systeem, dat arbitrage wordt genoemd, treedt in werking wanneer, bij het dagelijks vergelijken van ETF-waarde en onderliggende waarde, een afwijking wordt vastgesteld. Zo de ETF-waarde hoger noteert dan die van de corresponderende effecten, worden deze door de arbitrage op de vrije markt aangekocht, versmolten tot ETF’s en als dusdanig weer op de open markt verkocht. In het tegengestelde geval worden ETF’s aangekocht, de onderliggende aandelen ervan verworven en op de vrije markt verkocht.
Door deze arbitrageacties worden vraag en aanbod en daardoor ook de waarde van ETF en corresponderende aandelen weer in evenwicht gebracht m. A.w. Een sterke correlatie tussen de prijsevolutie van tracker en index wordt hierdoor gegarandeerd.. Dit is uiterst belangrijk om te voorkomen dat bvb. Andere fonds-managers of institutionelen van de geboden opportuniteit zouden gebruik maken en aldus de beheerders van het betrokken fonds met een belangrijk verlies zouden opzadelen.
Trackers ontvangen uiteraard de dividenden die worden verdeeld door de aandelen in portefeuille. Naargelang van het soort tracker worden die dividenden, verminderd met de beheerskosten ofwel uitgekeerd, ofwel wordt het kapitalisatiesysteem toegepast. De betaling van de dividenden gebeurt in principe maandelijks, trimestrieel, halfjaarlijks ofwel jaarlijks.
Met index-fondsen en trackers hoeft de belegger eigenlijk niet al te veel meer na te denken of zelf geen al te moeilijke keuzes te maken. Met één enkele aankoop geniet hij immers van een optimale spreiding via de prestatie van de verschillende componenten van een index.. Financiële wetenschappers twijfelen, vooral dan in deze beursonzekere tijden, dan ook geen moment: “Stap in een indexfonds” stellen zij unaniem en steunen daarbij op studies die laten uitschijnen dat meer dan drie op vier beleggingsfondsen de index gedurende een jaar niet verslaan en dat dit zelfs na tien jaar is opgelopen tot negen op tien. Dit is wel verbazingwekkend, maar sluit volkomen aan bij de vaststelling van de bekende financiële expert Jim Jorgensen die stelt dat :”het op Wall Street geen geheim is dat de meeste fondsbeheerders geniaal zouden lijken als ze gewoon in een beursindex zouden investeren, het licht uitdoen en naar huis gaan”…
Zijn aan ETF’s dan geen risico’s verbonden? Uiteraard wel! Vermits het fonds is samengesteld uit een aantal individuele aandelen dragen ze ook de risico’s ervan, vooral wanneer de daling algemeen is. Vermits echter een tracker de garantie biedt om een bepaalde markt-index te volgen en deze op lange termijn stijgend is, blijven althans voor de langetermijnbelegger de risico’s bijzonder beperkt. Het ligt duidelijk wel enigszins anders bij trackers die louter geaxeerd zijn op meer risicovolle sectoren zoals technologie, groeimarkten of zelfs vastgoed bvb. Ook blijken langetermijnobligaties minder veilig te zijn dan die op korte termijn. Tenslotte is een zekere voorzichtigheid geboden voor fondsen zonder een voldoende lang ‘tracking record’.
Wanneer men het gemiddeld jaarrendement bekijkt, zowel van S&P 500 over de laatste 25 jaar als voor de BEL 20 sinds 1991, dan stelt men vast dat dit voor beide meer dan 10% is. De beleggers die, kosten inbegrepen, deze return wisten te realiseren met individuele aandelen hebben het bepaald niet slecht gedaan…maar hebben er gewoonlijk wel een pak werk en stress aan overgehouden. En dan hebben we het nog over de betere beleggers en niet over de 90% waarvan geweten is dat ze geld op de beurs verliezen omdat ze beleggen veeleer gebruiken als een soort gokken in aandelen en derivaten, hetgeen het in wezen voor hen ook is! Tom Lassing van beursbox. Nl stelt het zelfs zo: ” Dat is ook de reden dat in feite de wetgeving richting beleggen onjuist is. Banken en brokers zouden feitelijk vanuit de praktijk van alledag onder de gokwetgeving moeten vallen, met de bijbehorende bescherming voor de klanten. Dat is namelijk in de praktijk hoe 90% er mee omgaat, daarbij geholpen door analisten die ook niet (meer) door- hebben hoe beleggen in de kern in elkaar zit.”
Met een paar puike ETF’s worden beleggers veel problemen bespaard en kunnen tenminste hun gemoedsrust bewaren! Of anders gezegd: met ETF’s loont het niets doen! Eerlijkheids-en volledigheidshalve moet echter worden opgemerkt dat bovenvermelde indexen in de onderzochte periode niet continu stegen, maar tijdens het begin van het millenium gedurende een viertal jaren een daling kenden. Dit toont aan dat voor de kortetermijnbelegger niet alle index-fondsen geschikt zijn. Voor hen zijn er andere gepaste trackers beschikbaar zoals ProShares Short S&P 500 ETF (AMEX: SH), UltraShort QQQ ProShares( AMEX:QID), UltraShort S&P500 ProShares (AMEX:SDS) of voor de andere internationale markten bvb: EFZ, EFU, EUM, EEV, EWV, FXP enz…
De actieve belegger is misschien wel niet zo bedacht op indexbeleggen omdat daarin uiteraard zowel goede als slechte aandelen zitten en hij van nature geneigd is om te trachten van enkel in kwaliteitsaandelen te beleggen. De meer nuchtere en onderlegde belegger weet echter dat, op de lange termijn, alle bedrijven een gelijklopend beursverloop kennen omdat het natuurlijk algemeen bekend is welke bedrijven “goed bezig zijn”. Daardoor zijn deze laatste dan ook relatief duurder en maakt het uiteindelijk op de lange termijn dan ook weinig uit of men een ‘goed maar duur’ dan wel een ‘slecht maar goedkoop’ bedrijf koopt …de markt heeft hierin zoals steeds perfect zijn regulerende rol gespeeld …. David Swensen, een van de meest succesvolle beleggers in de VS zegt in dit verband in zijn boek ‘Unconventional Success’ trouwens:”stock picking is nutteloos en market timing is iets waar de belegger zelfs niet moet aan denken!”. Zijn advies is: “keep it simple”, houd het bij eenvoudige breed gespreide beleggingen, herschik ze regelmatig, zorg voor lage kosten en laat je niet afleiden door allerlei voorspellingen die hij onderbrengt onder de noemer “collective ignorance”.
Dezelfde auteur uit zich ook zeer kritisch over bepaalde actieve beleggingsfondsbeheerders, die hij verwijt vaak zaken te doen die strijdig zijn met het belang van de belegger en met name al te zeer gebaat zijn bij hoge kosten, talrijke transacties en een steeds groter geldpatrimonium. Daarbij, zoals we hierboven reeds opmerkten, lukt het de meesten zelfs niet om de index te verslaan. Twee van zijn statements hierover zijn veelzeggend :’ Overwhelmingly, mutual funds extract enormous sums from investors in exchange for providing a shocking disservice’ en nog: “They are charging a lot of money for lousy results. Overwhelming evidence proves the failure of the for-profit mutual-fund industry”.
Duidelijke taal van iemand die het zou moeten weten en met andere woorden: beleg liever in goed uitgekozen trackers waarvan er voor elk type investeerder ruime keuze genoeg is (alleen reeds een 270-tal op Euronext).
Laten we echter duidelijk wezen: de verantwoordelijkheid voor de juistheid van bovenstaande statements ligt volledig bij David Swensen! En alhoewel er een zekere grond van waarheid bepaald niet in te ontkennen valt, moeten we ons toch hoeden voor een al te gemakkelijke veralgemening.
Tenslotte herhalen we nog even de mogelijkheden voor de particuliere belegger: met trackers kan hij snel, gemakkelijk, voordelig en efficiënt beleggen in een gespreide portefeuille, gemakkelijk toegang krijgen tot paneuropese en internationale aandelen tegen dezelfde kostprijs als een belegging in aandelen en kan tenslotte zijn risico beperken via de diversificatie. Zij zijn geschikt voor elk type belegger en in principe voor elke termijn, maar toch voornamelijk voor een “buy and hold” strategie, alhoewel dit laatste niet noodzakelijk inhoudt dat men volledig inactief blijft, maar wel dat men minder vaak handelt en men zich niet al te veel aantrekt van “timing”.
Trackers zijn eveneens uiterst geschikt als kern voor beleggers die de kern-satellietmethode aanhangen-de kern zou dan kunnen bestaan uit trackers die een brede gediversifieerde index volgen en de satellieten uit trackers die steunen op welbepaalde sectoren (technologie, financieën-farmasector enz.), geografische zones (Europa,Azië, Noord-Amerika enz. of actieve ETF’s..
Voor wat Euronext betreft zijn de voornaamste uitgevende instellingen van trackers:
Voor de Indices voornamelijk: Lyxor (Fr), EasyETF (Fr), JPMorgan Chase Bank(Fr), Streettracks (Fr), Merrill Lynch (Fr), iShares (IRL), SPDR- (IRL), Diamonds (USA), UBS (Lux), Deutsche Bank(Lux), en voor de actieve ETF’s voornamelijk : SGAM ETF (Fr). Voor de obligatie- of staatleningenindices (op korte of lange termijn): Euro MTS (UK), iBoxx (UK) en Barclays(IRL).
Voor info betreffende trackers Euronext kan men voornamelijk terecht op www. Euronext. Com en via de driemaandelijkse nieuwsbrief beTrackers (inschrijven via info. Be&euronext. Com of tel: 02 509 13 73). Voor de amerikaanse ETF’s is de gratis site http://moneycentral. Msn. Com/investor/research/etfs. Aspx wel de interessantste. Voor analoge info dient op de site van Morningstar wel betaald, maar het screeningsgedeelte blijft er wel gratis.
Jacques COLLIN
